Ligt Maurice op kamer 7? Of woont hij daar?

Over hoe woordgebruik de visie van het huis verraadt...

Het verwondert, zelfs choqueert, ons dat de kranten nog steeds ‘dementerenden’ of zelfs ‘dementen’ schrijven, terwijl de Expertisecentra Dementie al 20 jaar vechten voor correct woordgebruik.
Hoe kan het dit nog steeds niet ingeburgerd is?
Het raakt ons.
Ook de term 'Het Grote Rusthuisdossier' heeft op Twitter weer voor veel commotie gezorgd.

Waarom beroert ons dit zo? 

Woordgebruik weerspiegelt onze visie en onze waarden! 

Daarom dat sommige woorden ons raken, of kraken. Door het benoemen van zaken wordt meteen bepaald hoe we de zaken waarnemen.
De woordkeuzes die we maken, creëren een welbepaald beeld.

Woorden zijn krachtig, in positieve en negatieve zin.
Onjuist gekozen taal kan stigmatiserend of kwetsend zijn, zelfs al is dat vaak niet zo bedoeld.

Bij het woord ‘dementerenden’ ligt het accent op de aandoening, en niet op de persoon.
We reduceren de persoon tot zijn of haar aandoening. Alsof een mens met zo'n rijke levenservaring en levensgeschiedenis plots samen te vatten is in één woord.
Dat ene woord gaat voorbij aan het feit dat mensen met dementie ook zoveel andere dingen zijn naast ‘dement’: ze zijn opa, papa, broer, buurman, ex-saxofonist, gepensioneerde postbode, bierproever,…
Door ‘mensen met dementie’ te gebruiken, erkennen we impliciet dat de ziekte of beperking niet het eerste en meest definiërende aspect is van de persoon.

Soit, dat besef was er al...

MAAR er zijn nog zoveel andere woorden die in het woonzorgcentrum dagelijks worden gehanteerd op automatische piloot.
Taalgebruik waarbij we niet meer stil staan of dit wel strookt met de visie en de waarden van het huis. 

• Komt meneer Peeters in het woonzorgcentrum wonen, of wordt hij opgenomen? Zegt de onthaalmedewerker ‘meneer Peeters ligt hij op kamer 7’ of ‘hij woont in kamer 7’? Spreken we van een opname of een verhuis?
• Spreken we de bewoner aan met meneer Peeters, of Maurice, of vragen we hem hoe hij wenst te worden aangesproken?
• Is er animatie of zinvolle dagbesteding?
• Wonen de bewoners op een afdeling, een verdieping, leefgroep of woning? En zijn het bewoners, residenten, gebruikers, cliënten of patiënten? 
• Welke namen kregen de ‘afdelingen’? Zijn deze benamingen niet in strijd met de sfeer die uw huis wil uitstralen, of met de visie? Is de kern van uw visie 'huiselijkheid', dan lijkt de benaming De Provence misschien niet de juiste naam. Staat een verregaande dienstverlening op de voorgrond, dan klopt deze naam wellicht wel.
• Gaan we bewust op met verkleinwoordjes? 
• Heeft de zorgkundige kamer 7 gewassen of heeft ze Maurice gewassen? 
• ...

Het zijn automatismen geworden, we staan er vaak niet meer bij stil.
Het doel is niet een uitspraak te doen over welke term nu precies moet worden gekozen.
Maar vinden we de visie en de missie in ons huis belangrijk, dan moet deze zich ook vertalen in de juiste woorden.
Passen de woorden die we in huis gebruiken bij de visie die we willen uitdragen?
Gebruiken we in huis woorden die niet stigmatiserend zijn, niet kwetsend, maar respectvol en omarmend? Woorden waarmee we mensen ondersteunen om het gevoel van eigenwaarde te behouden?

Een denkoefening die zonder twijfel zinvol is in elk woonzorgcentrum: wat doet onze taal met het zelfbeeld en de eigenwaarde van de bewoner?
Hoe moet het voelen als bewoner te horen dat je op kamer 7 ligt?
En dat je gereduceerd wordt tot een kamernummer als de zorgkundige opsomt bij wie ze het ochtendtoilet heeft gedaan?

Een cultuur van bewust taalgebruik creëren, is een werk van lange adem. 

"Discipline is de bridge between goals and accomplishments." (Jim Rohn)

Het vraagt maanden, vaak jaren om woordgebruik te wijzigen en de automatismen eruit te krijgen.
Niet zelden hoor ik: “Ik heb dat nochtans al 10 keer gezegd.”
Tien keer herhalen is niet genoeg, en 30 keer ook niet...

Durven we corrigeren?

Wat doet u als een sollicitant zegt 'ik werk nu op de dementenafdeling'.
Laat u het zo, of corrigeert u geruisloos 'je werkt nu op afdeling voor mensen met dementie.'
Of gaat u nog een stap verder en corrigeert u expliciet 'hier in huis noemen we dit een woning voor mensen met dementie'?
En luister je dan in de rest van het gesprek of de kandidaat-medewerker zijn/haar taalgebruik aanpast?
En blijft u corrigeren zodat men voelt dat u dit belangrijk vindt?

Zelf als directeur of leidinggevende continu het goede voorbeeld geven, en 'geruisloos' corrigeren bij medewerkers doet al heel veel.
Maar bij sommige medewerkers zal dit niet voldoende zijn, en zal er expliciet moeten worden gecorrigeerd.
Niet één keer, maar vele keren.

Herhalen. Herhalen. Herhalen.
Corrigeren. Corrigeren. Corrigeren.

Tot ook bij de medewerkers zelf het fout woordgebruik aanvoelt als een aanval op de mooie visie van het huis, en men onderling spontaan ook begint te corrigeren.
Dan is de incorporatie (of hoe zeg je dit?) nabij.

Leg ook uit waarom.

Ik herinner mij nog heel goed wanneer mijn ogen zijn open gegaan rond taalgebruik inzake dementie. 

Het was Bart Deltour (ik zie het zo voor mij, en het is 20 jaar geleden!) die tijdens een vorming vertelde wat taalgebruik met de eigenwaarde van een persoon kan doen.
Hij legde vol passie uit waarom de Expertisecentra Dementie voluit kozen voor de term 'mensen met dementie'. Zijn uitleg heeft me geraakt, en zelden of nooit zal je mij nog betrappen op het woord 'dementen' of 'dementerenden'.
Vandaar ook de oproep om niet alleen medewerkers uit te nodigen tot bedachtzaam taalgebruik, maar zeker ook uit te leggen en te laten voelen WAAROM u dit belangrijk vindt. 

Waarom woorden zoveel meer zijn dan gewoon woorden. 

2 december 2019